Kvennaverkfall

Konur og kvár innan raða ÖBÍ tóku fullan þátt í kvennaverkfalli í október 2023 og fjölmenntu, rétt eins og svo mörg önnur, að Arnarhóli í Reykjavík. Sunna Elvira Þorkelsdóttir, lögfræðingur hjá ÖBÍ réttindasamtökum, var á meðal þeirra sem héldu ræðu við Arnarhól. Talaði hún um að fatlaðar konur væru um tífalt líklegri til að sæta kynbundnu ofbeldi en aðrar.

Þá var einnig húsfyllir á verkfallskaffi og opnum hljóðnema ÖBÍ réttindasamtaka og UN Women á Íslandi fyrir útifundinn. Stigu þar konur og kvár á stokk, sögðu reynslusögur, kröfðust jafnra réttinda og frelsi frá ofbeldi og margt fleira.

1. maí

Fatlað fólk fjölmennti í kröfugöngu 1. maí undir fána ÖBÍ réttindasamtaka undir forgönguborða sem á stóð „Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk“. Kröfuspjöld innihéldu kröfur um afkomuöryggi, aðgengi að samfélaginu almennt, menntun og atvinnu. Aftan á spjöldunum voru svo margvísleg skilaboð um raunverulega fjárhagsstöðu fatlaðs fólks á Íslandi, með vísun í Blanksy-auglýsingaherferð ÖBÍ réttindasamtaka sem gerð eru frekari skil hér síðar.

Fjöldi fatlaðs fólks innan raða ÖBÍ ýmist var eða er á vinnumarkaði. Það er brýnt að fatlað fólk hafi raunverulegt aðgengi að vinnumarkaði og forsendan fyrir því er að í boði séu fjölbreytt hlutastörf. Löggjöfinni um nýtt almannatryggingakerfi sem samþykkt var í lok þings í júní er ætlað að auka á atvinnumöguleika fatlaðs fólks en áríðandi er að gera frekari umbætur, fylgja nýju lögunum eftir þegar þau taka gildi, og uppræta fordóma í garð fatlaðs fólks á vinnumarkaði. Ekki er síður mikilvægt að tryggja lífsæmandi kjör fyrir örorkulífeyristaka.

Þjóðfundur ungs fólks

ÖBÍ réttindasamtök fengu styrk frá Erasmus+ til að efna til Þjóðfundar ungs fólks. Fundurinn var haldinn þann 1. mars í Sykursalnum í Reykjavík í samstarfi við Landssamband ungmennafélaga og Landssamtök íslenskra stúdenta. Ríflega sextíu manns á aldrinum 18-35 ára sóttu fundinn til að ræða inngildingu, jafnrétti og aðgengi í íslensku samfélagi.

Fundurinn samanstóð bæði af uppbyggilegum umræðum og hins vegar fyrirlestrum. Á meðal fyrirlesara voru til dæmis Atli Már Steinarsson útvarpsmaður, sem ræddi um lífið með ADHD og OCD, og Sigríður Gísladóttir og Þórunn Edda Sigurjónsdóttir frá Okkar heimi sem fjölluðu um áhrif fordóma á geðfatlaða einstaklinga og börn þeirra.

Á meðal þess sem fundargestir sammæltust um var að víða væri pottur brotinn þegar kemur að inngildingu og raunverulegu jafnrétti hér á landi. Aðgengismál þarf að laga, ungu fólki er illa treyst, samgöngur eru ekki nógu góðar og þekkingarleysi og fordómar viðgangast. Því þurfi að ná breiðu samstarfi um inngildingu alls ungs fólks, halda samtalinu áfram og stjórnvöld þurfa að efla samráð við ungt fólk með fjölbreyttan bakgrunn.

Hagsmunagæsla fatlaðs fólks af erlendum uppruna

ÖBÍ réttindasamtök beittu sér með markvissum hætti fyrir fatlaða umsækjendur um alþjóðlega vernd á árinu. Ráðinn var starfsmaður með sérþekkingu á málaflokknum, samstarf var við önnur samtök auk þess sem ÖBÍ beitti sér sérstaklega í málefnum tveggja fatlaðra einstaklinga.

Ásamt 22 öðrum mannréttindasamtökum sendi ÖBÍ frá sér yfirlýsingu í lok ágúst 2023 þar sem þungum áhyggjum var lýst af stöðunni sem komin er upp í málefnum fólks á flótta sem vísað hefur verið úr þjónustu opinberra aðila. Haldinn var upplýsingafundur um stöðuna í sal Hjálpræðishersins. Í nóvember 2023 sátu ÖBÍ, Tabú og Þroskahjálp fund með dómsmálaráðherra varðandi réttindi fatlaðs fólks og komu athugasemdum sínum á framfæri.

Áskoranir voru svo sendar varðandi tilfelli Husseins Hussein, fatlaðs mann frá Írak, vegna ákvörðunar um brottvísun hans. Sem og í tilfelli Yazans Tamimi, ellefu ára drengs með Duchenne-vöðvarýrnunarsjúkdóm.

Fjólublátt ljós við barinn

UngÖBÍ stóð fyrir afhendingu „Fjólublás ljóss við barinn“ í fyrsta sinn. Þetta er aðgengisviðurkenning hreyfingarinnar, veitt þeim sem stuðla að bættu aðgengi fatlaðs fólks að íslensku skemmtanalífi.

Tilnefninga var óskað frá almenningi og valið úr þeim sem bárust. Fyrsti handhafi fjólubláa ljóssins er Bíó Paradís en afhendingin fór fram við hátíðlega athöfn í lok ágúst 2024. Gestum var boðið í bíó í kjölfar afhendingarinnar.

Blanki og Blanksy

ÖBÍ réttindasamtök réðust í metnaðarfullar og óhefðbundnar auglýsingaherferðir í samstarfi við auglýsingastofurnar BIEN og Splendid. Herferðirnar miðuðu að því að vekja umtal og umhugsun um kjör fatlaðs fólks á Íslandi sem og auka sýnileika ÖBÍ réttindasamtaka, sérstaklega á meðal ungs fólks. Leiðarstefið var að krefjast 12,4% hækkunar örorkulífeyris.

Fyrri herferðin fór fram í nóvember 2023 undir merkjum Blanka, skáldaðs banka sem nýtti myndmál íslensku bankanna. Tölfræði um kjör fatlaðs fólks var miðlað á vefnum blanki.is og fengnir voru til samstarfs ungir áhrifavaldar á Tiktok sem ræddu tölfræði við áhorfendur og vörpuðu að auki merkjum Blanka á höfuðstöðvar íslensku bankanna. Tugir þúsunda horfðu á myndböndin á Tiktok, mun fleiri heimsóttu blanki.is og fjallað var um herferðina í öllum helstu fjölmiðlum. Herferðin fékk tvær tilnefningar til Lúðursins, íslensku auglýsingaverðlaunanna. Þetta var annað árið í röð sem ÖBÍ réttindasamtök fengu tilnefningu til verðlaunanna, sem er skýrt merki um að auglýsingaherferðirnar beri árangur og að eftir þeim sé tekið.

Annar hluti herferðarinnar fór í loftið í apríl og var hann einnig keyrður á samfélagsmiðlum að mestu. Fjöldi áhrifavalda birti efni um huldulistamanninn Blanksy sem hafði krotað óræða tölfræði á bíla og aðrar eigur. Tölurnar sem fjallað var um voru 12,4% (krafa ÖBÍ um hækkun lífeyris) og 68% (hlutfall lífeyristaka sem hafa ekki efni á óvæntum útgjöldum). Þegar hulunni var svipt af listamanninum kom í ljós að hann var Bubbi Morthens og vakti gjörningurinn gríðarlega athygli. Fjallað var um bæði leyndardóminn um Blanksy og svo um afhjúpunina á Vísi, RÚV, Mbl, DV og Mannlífi og voru fréttir um gjörninginn á lista yfir mest lesnu fréttir alls staðar.

Umsagnir

Árlega sendir skrifstofa ÖBÍ frá sér fjölda bréfa til opinberra aðila er varða málefni fatlaðs fólks. Teymisstjóri og teymi umsagna fara yfir umsagnarbeiðnir sem berast bandalaginu, flokka þær og ákveða hvaða beiðnum rétt er eða þarf að bregðast við. ÖBÍ sendi stjórnvöldum um 100 umsagnir á 154. löggjafarþingi Alþingis veturinn 2023-2024.

Svört skýrsla um stöðu fatlaðs fólks

ÖBÍ réttindasamtök fengu Vörðu, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, til þess að vinna rannsókn á stöðu fatlaðs fólks á Íslandi haustið 2023. TR samþykkti að senda boð um þátttöku á alla lífeyristaka, sem er fordæmalaust og tryggði mikla svörun.

Niðurstöðurnar voru kynntar á fundi 5. nóvember 2023 og skýrslan birt samtímis. Óhætt er að segja að skýrslan sé svört. Helstu niðurstöður voru að ríflega þriðjungur lífeyristaka býr við fátækt eða sárafátækt og tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld. Örorkulífeyristakar þurfa að neita sér um grunnþjónustu, geta margir ekki keypt jólagjafir fyrir börn sín, búa við slæma andlega líðan og þunga byrði af húsnæðiskostnaði.

Fjallað var um skýrsluna í öllum helstu fjölmiðlum og fulltrúar bæði ÖBÍ réttindasamtaka og Vörðu mættu í viðtöl víða til þess að ræða efni hennar. Skýrslan hefur svo verið nýtt mikið við hagsmunabaráttu ÖBÍ réttindasamtaka, svo sem í Blanksy- og Blankaherferðirnar og á 1. maí. ÖBÍ sendu þingmönnum sömuleiðis ítarlegt minnisblað vegna skýrslunnar.

Hvatningarverðlaun og alþjóðadagur

Hvatningarverðlaun ÖBÍ réttindasamtaka voru veitt á alþjóðadegi fatlaðs fólks, 3. desember 2023, eins og hefð er fyrir. Kallað var eftir tilnefningum frá almenningi og tilnefndi stjórn verðlaunanna fjóra einstaklinga eða verkefni.

Bíó Paradís fékk verðlaunin í ár fyrir frumkvæði að aðgengi fyrir alla með sérstöku tilliti til ólíkra hópa.

Auk Bíó Paradísar voru eftirfarandi tilnefnd:

• Gunnar Árnason fyrir gott fordæmi í þjónustu við fatlað fólk.
• Kolbrún Karlsdóttir fyrir Bergmál, líknar- og vinafélag – orlofsdvöl, skemmtun og samvera fyrir fatlað fólk.
• Þórunn Eva G. Pálsdóttir fyrir Mia Magic – stuðningur og fræðsla til langveikra barna og foreldra þeirra.

ÖBÍ leggur áherslu á samtal og samstarf við helstu hagsmunaaðila. Þegar vel tekst til er mögulegt að ná fram víðtækari breytingum og umbótum. ÖBÍ hefur átt í góðu samstarfi um fjölmörg verkefni á starfsárinu og eru þau helstu nefnd hér.

Festa – miðstöð um sjálfbærni

ÖBÍ réttindasamtök urðu aðili að Festu, miðstöð um sjálfbærni, á starfsárinu. Tilgangur Festu er, samkvæmt samþykktum miðstöðvarinnar, að auka þekkingu á ábyrgð skipulagsheilda til að stuðla að sjálfbærni í starfsemi sinni og hjálpa þeim við að tileinka sér starfshætti sem stuðla að sjálfbærni.

Með þessari aðild fær ÖBÍ aðild að stóru samstarfsneti fyrirtækja, sveitarfélaga og stofnana sem vinna að samfélagsábyrgð, aðgang að tengslafundum þar sem aðilar deila þekkingu sem og að vinnustofum og námskeiðum. Aðildin mun því styrkja ÖBÍ réttindasamtök.

Haldinn var sameiginlegur tengslafundur Festu, ÖBÍ og Vinnumálastofnunnar í Mannréttindahúsinu í byrjun hausts 2024. Félags- og vinnumarkaðsráðherra hélt opnunarerindi áður en fulltrúar frá ÖBÍ, Vinnumálastofnun, VIRK og IKEA fjölluðu um stöðu fatlaðs fólks á vinnumarkaði og mikilvægi fjölbreytni.

Notendaráð sveitarfélaga

Notendaráð fatlaðs fólks eru mikilvægur samráðsvettvangur. Samkvæmt lögum á að starfrækja þau í öllum sveitarfélögum. Hluti af verkefnum ÖBÍ í tengslum við notendaráð er að tilnefna og skipa fatlað fólk í ráðin.

ÖBÍ hafa staðið fyrir reglulegum fundum með notendaráðunum þar sem farið er yfir helstu vendingar í hverju sveitarfélagi og hverju megi breyta varðandi starfsemi notendaráðanna. Þá hafa ÖBÍ boðið upp á kynningar og fræðslu fyrir fulltrúa í notendaráðum. Fyrirhuguð er ferð um landið í vetur þar sem funda á með bæði notendaráðum og sveitarstjórnum.

Aðgengisfulltrúar sveitarfélaga

Samvinnuverkefni ÖBÍ, ríkisins og Sambands íslenskra sveitarfélaga um stórátak í úrbótum á aðgengismálum fyrir fatlað fólk, sem hófst sumarið 2021 hefur gengið vel. Verkefnastjóri ÖBÍ hefur beitt sér ötullega fyrir fjölgun aðgengisfulltrúa og veita þeim upplýsingar. Sérstakt fréttabréf var sent til aðgengisfulltrúa sveitarfélaga í ár með það að markmiði að veita sem fyllstar upplýsingar um stöðu og möguleika í aðgengismálum. Sömuleiðis er aðgengileg handbók fyrir aðgengisfulltrúa á heimasíðu ÖBÍ,

Jafnframt því hefur ÖBÍ hvatt sveitarfélög eindregið til að sækja um styrki til framkvæmda á móti 50% eigin framlagi. Verkefnastjóri hefur heimsótt stærri staði á landsbyggðinni og fundað með aðgengisfulltrúum og sveitarstjórnarfólki.

UNNDÍS (UNDIS)

Starfsfólk ÖBÍ fengu kynningu á UNNDÍS (UNDIS – UN Disability Inclusion Stragety) hjá Sameinuðu þjóðunum (SÞ) í Genf haustið 2023. Í framhaldi var UNNDÍS kynnt fyrir félags- og vinnumarkaðsráðherra og starfsfólki þess ráðuneytis. UNNDÍS er bæði stefna og aðferðafræði sem SÞ hafa stuðst við til að fjölga fötluðu fólki meðal starfsmanna SÞ og tryggja viðeigandi aðlögun fatlaðs fólks á vinnustað. Með UNNDÍSÍ skuldbinda SÞ og stofnanir þess sig til að virða mannréttindi fatlaðs fólks og bæta aðgengi þess að vinnustað og samþætta réttindi þeirra.

Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið hefur hafið undirbúning að innleiðingu UNNDÍSAR hjá stofnunum ráðuneytisins og er það Vinnumálastofnun sem stýrir verkefninu. Þetta er fagnaðarefni og standa vonir til að í framhaldinu verði aðferðafræðin tekin upp víðar hjá hinu opinbera. ÖBÍ hefur jafnframt hafið kynningu á UNNDÍSI meðal  fyrirtækja.

Römpum upp Ísland

ÖBÍ á aðild að Römpum upp Ísland og styrkir verkefnið. Tilgangur verkefnisins er að auka aðgengi hreyfihamlaðra að þjónustu, verslun og veitingahúsum á Íslandi. Römpum upp hefur vakið gríðarlega athygli, bæði á Íslandi og utan landsteinanna, og þar með vakið athygli á aðgengismálum almennt.

Rampur númer 1.300 var vígður við leikskólann Bakkaborg í september og styttist því óðfluga í ramp númer 1.500, og er það fyrr en áætlanir gerðu ráð fyrir.

Samstarf um diplómanám

Háskóli Íslands, Háskólinn á Akureyri og ÖBÍ réttindasamtök boðuðu til samráðsfundar um inngildandi háskólanám. Fundinum stjórnuðu nemendur í starfstengdu diplómanámi fyrir fólk með þroskahömlun á Menntavísindasviði HÍ. Þau deildu reynslu sinni af háskólanámi og kynntu námið ásamt því að stýra umræðuhópum.

Markmið fundarins var að vekja athygli á mikilvægi háskólanáms fyrir fólk með þroskahömlun og hvetja stjórnvöld og háskóla landsins til að auka námstækifæri á háskólastigi. ÖBÍ réttindasamtök styrktu verkefnið en samráðsfundurinn var hluti af útskriftarverkefni hópsins. Formaður ÖBÍ hélt stutt erindi á fundinum um mikilvægi þess að öll fái tækifæri við hæfi til menntunar.

Rannsóknasetur í fötlunarfræðum

Haustið 2024 eru liðin tuttugu ár frá því að námsbraut í fötlunarfræðum var stofnuð við Háskóla Íslands í samstarfi við og með styrk frá félagsmálaráðuneytinu. Frá upphafi hefur fötlunarfræðin átt virkt samráð og samstarf við fatlað fólk og samtök þess. Í tilefni af þessum tímamótum verður jákvæðum framförum og framþróun sem orðið hafa fagnað. Þær felast meðal annars í nýjum skilningi á fötlun, vaxandi vitund um líf, aðstæður og mannréttindi fatlaðs fólks og aukinni samfélagsþátttöku þess á öllum sviðum, ekki síst á sviði lista og menningar.

Breiður samstarfshópur samtaka fatlaðs fólks, fatlaðs listafólks og fræðasamfélagsins hefur hafið störf við undirbúning uppskeru og menningarhátíðar til að fagna þessum tímamótum. Samstarfsaðilar hópsins eru Háskóli Íslands og Harpa tónlistar- og ráðstefnuhús. Hátíðin verður tvískipt; málþing í Háskóla Íslands föstudaginn 21. febrúar og lista- og menningarhátíð í Hörpunni laugardaginn 22. febrúar 2025.

Heimili Heimsmarkmiðanna

ÖBÍ réttindasamtök eru í samstarfi um verkefni í Hannesarholti. Verkefnið kallast Heimili Heimsmarkmiðanna og nýtur stuðnings Festu og Félags Sameinuðu þjóðanna á Íslandi. Verkefnið snýst um að kynna og fræða sem flesta um Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun og hvetja til aðgerða.

Stór þáttur í þessu verkefni eru viðburðir sem hefjast haustið 2024. Viðburðirnir verða málfundir þar sem sérfræðingar og áhorfendur leitast í sameiningu við að komast að lausn eða svari við spurningu fundarins. ÖBÍ á fulltrúa í verkefninu.

Allir með á RIFF

ÖBÍ réttindasamtök koma að verkefni sem Reykjavík International Film Festival (RIFF) vinnur að og snýst um að bæta aðgengi allra að hátíðinni. Verkefnið kallast „Allir með á RIFF“ og er meðal annars boðið upp á bílabíó.

Kvikmyndir hafa mikið menningarlegt gildi og því skiptir verulegu máli að allir hafi aðgengi að þeim. Því er afar jákvætt að hátíð eins og RIFF, sem skipar fastan sess í menningarlífi þjóðarinnar, stuðli að bættu aðgengi fatlaðs fólks.

Máltæknilausnir

Formaður ÖBÍ réttindasamtaka, framkvæmdastjóri Sjá og menningar- og viðskiptaráðherra undirrituðu í janúar 2024 samning um að ráðast í greiningu á þörfum fatlaðs fólks fyrir vörur og hugbúnað sem byggja á máltækni.

Greiningin er liður í margvíslegu starfi ÖBÍ réttindasamtaka er varðar stafrænt aðgengi á Íslandi. Unnið er að því að skilgreina þarfir fatlaðs fólks varðandi máltækni og að því að lausnirnar henti þessum hópi. Haldnir hafa verið notendafundir og fundir með tæknifyrirtækjum. Þarfagreiningunni er lokið og við hefur tekið vinna út frá niðurstöðum hennar.

Mannréttindahúsið – aðgengilegasta hús á landinu

ÖBÍ rekur Mannréttindahúsið í Sigtúni 42, en þar sameinast fjölbreytt samtök sem berjast fyrir mannréttindum hvert á sínum forsendum. Samtökin í húsinu eru nú 25 talsins, starfsemin er komin á fullt skrið og fjöldi viðburða hefur verið haldinn á starfsárinu. Ný heimasíða fór í loftið sem og samfélagsmiðlar. og hefur samveran og samstarfið gefið baráttunni aukinn byr, ýtt undir flæði hugmynda, þekkingar og sameiginleg verkefni.

Mannréttindahúsið opnaði formlega haustið 2023 með viðburðaröðinni Mannréttindadagar þar sem boðið var upp á fyrirlestra, bíósýningar og fleira. Eftir áramótin hafa svo verið haldnir Mannréttindamorgnar þar sem gestafyrirlesarar hafa verið fengnir til þess að fjalla um mannréttindi í víðu samhengi. Viðburðirnir hafa verið vel sóttir og iðulega er fullt hús í Mannréttindahúsinu.

ÖBÍ leggur árlega fjölmörgum samtökum, verkefnum og einstaklingum lið með fjárframlagi. Bandalagið styður þannig meðal annars rannsóknir, réttindabaráttu, framfarir á málefnasviðinu, nám og velferð fatlaðs fólks. Á árinu 2023 námu styrkirnir alls um 537 milljónum króna.

Námsstyrkir

Alls voru veittir styrkir úr námssjóði Sigríðar Jónsdóttur fyrir 5.691.000 kr. til 69 einstaklinga haustið 2023 og 4.230.000 kr. til 59 einstaklinga vorið 2024. Auglýst er eftir umsóknum í mars/apríl á heimasíðu ÖBÍ og á samfélagsmiðlum. Sótt er um styrki í gegnum heimasíðu ÖBÍ og fer úthlutun fram í byrjun sumars og í sumum tilvikum einnig að hausti.

Mikil fjölbreytni er í námi sem sótt er um og hefur stjórn námssjóðsins haft að leiðarljósi lengd náms, námskostnað og fleira þegar tekið er tillit til styrkveitinga. Oft er um að ræða langtíma háskólanám erlendis, nám í háskólum á Íslandi, tungumálanám, listnám og fleira.

Námssjóður Sigríðar Jónssdóttur var lagður niður á árinu. Ástæður niðurlagningar sjóðsins eru annars vegar smæð hans og hins vegar aukinn kostnaður við rekstur hans, en ÖBÍ hefur undanfarin ár styrkt sjóðinn fyrir hverja úthlutun. Breyttar aðstæður og kröfur gera það að verkum að umsýsla til dæmis vegna breytinga í stjórn og undirritunar skjala er orðin flóknari og kostnaðarsamari en áður.

ÖBÍ mun veita námsstyrki áfram og verður fyrirkomulagið svipað og verið hefur.

Verkefnastyrkir

ÖBÍ réttindasamtök hafa úthlutað 56 milljónum króna í styrki til samtals 37 verkefna á starfsárinu. Alls sóttu 66 um verkefnastyrk og var því rúmur helmingur umsækjenda styrktur.

Á meðal verkefna sem fengu styrk voru ferðalög Víðsýnar, ferðafélags fólks með geðraskanir, námskeið Félags fósturforeldra fyrir foreldra barna með geð- og þroskaraskanir, listahátíðin List án landamæra og Handaflug, táknmálsyfirtaka ON Productions á Listahátíð í Reykjavík 2024.

ÖBÍ réttindasamtök veita árlega styrki í verkefni sem tengjast hagsmunum fatlaðs fólks og eru í samræmi við markmið og stefnu samtakanna.

Styrkir til aðildarfélaga

ÖBÍ veitir aðildarfélögum sínum rekstrarstyrki árlega að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Styrkirnir eru ætlaðir til stuðnings við reglulega starfsemi og rekstur félaganna. Alls sóttu 37 félög um styrki þetta árið og nam heildarúthlutun 148.336.239 kr.

Styrkur til kaupa á bráðaíbúðum

Brynju leigufélagi var veittur 60 milljóna króna styrkur í febrúar 2024 til kaupa á þremur svonefndum bráðaíbúðum. Slíkum íbúðum er úthlutað til fólks sem lendir í bráðum húsnæðisvanda eftir slys eða sjúkdóm.

Styrknum er ætlað að mæta eiginfjárframlagi við kaup íbúðanna, en ekki fást stofnframlög til kaupanna þar sem ekki er gerð krafa um tekju- og eignamörk. Markmiðið er að koma til móts við mikla þörf fyrir slík úrræði og styðja við verkefni Brynju á þessu sviði.

Innra starf ÖBÍ réttindasamtaka er sterkt og blómlegt. Skipulag innra starfs skiptir verulegu máli í jafnstóru bandalagi og ÖBÍ þannig að raddir ólíkra hópa og einstaklinga fái hljómgrunn. Þar leika málefnahópar og hreyfingar bandalagsins stórt hlutverk.

Stjórn fer með æðsta vald bandalagsins á milli aðalfunda og hefur það meginhlutverk að framfylgja lögum og stefnu bandalagsins. Framkvæmdaráð afgreiðir mál milli stjórnarfunda og leggur meiriháttar mál í hendur stjórnar. Á starfsárinu voru haldnir tíu stjórnarfundir og níu fundir framkvæmdaráðs.

Alma Ýr Ingólfsdóttir var kjörin formaður á aðalfundi 2023 eftir sex ára formennsku Þuríðar Hörpu Sigurðardóttur.

Vinnustaðurinn ÖBÍ

Öflugt fólk í innra og ytra starfi ÖBÍ er lykillinn að árangri. Áhersla er lögð á að fá til starfa hæft fólk sem tilbúið er að vinna sem hluti af liðsheild og í anda jafnræðis. ÖBÍ réttindasamtök leggja ríka áherslu á að vera vinnustaður þar sem allir njóta virðingar, jafnréttis og viðeigandi aðlögunar, að samskipti séu opin og uppbyggileg og sameiginlega vinni fjölbreyttur hópur starfsfólks að því að skapa sterka liðsheild og góðan starfsanda.

Búið er vel að starfsfólki og boðið er upp á hlutastörf og sveigjanlegan vinnutíma. Teymisfyrirkomulag sem komið var á í byrjun árs 2022 hefur gefið góða raun. Teymin vinna að stefnu ÖBÍ á tilteknum sviðum; dómsmála, málefnastarfs, ráðgjafar, umsagna og stoðþjónustu. Hver meðlimur leggur til teymisins og á þátt í að ná markmiðum þess. Teymisstjórar leiða teymin og þar með faglega vinnu skrifstofu á viðkomandi sviðum, með stefnu ÖBÍ að leiðarljósi. Teymisstjórar heyra undir framkvæmdastjóra, en hafa málefnatengt samráð við forystu samtakanna eftir því sem við á. Áhersla er lögð á góða upplýsingamiðlun og markvissa endurgjöf í gegnum starfsmannasamtöl og stöðufundi.

Eftirtaldir starfsmenn störfuðu á skrifstofu bandalagsins í ágúst 2024: Andrea Valgeirsdóttir, Ágústa Dröfn Guðmundsdóttir, Guðjón Sigurðsson, Gunnar Alexander Ólafsson, Jóhanna Gunnarsdóttir, Kjartan Þór Ingason, Kristín Margrét Bjarnadóttir, Margrét Ögn Rafnsdóttir, Rósa María Hjörvar, Rúnar Björn Herrera Þorkelsson, Sigurður Árnason, Sigríður Hanna Ingólfsdóttir, Stefán Vilbergsson, Sunna Elvira Þorkelsdóttir, Þorbera Fjölnisdóttir, Þórgnýr Einar Albertsson og Þórný Björk Jakobsdóttir. Alma Ýr Ingólfsdóttir er formaður ÖBÍ, Bergþór Heimir Þórðarson varaformaður og Eva Þengilsdóttir framkvæmdastjóri.

Formannafundir

Tveir formannafundir voru haldnir á starfsárinu. Fyrri fundurinn var haldinn 6. september 2023 þar sem stærstur hluti fundarins fór í fyrirlestur félags- og vinnumarkaðsráðherra um breytingar á örorkulífeyriskerfi almannatrygginga og virkt samtal þar sem breytingarnar voru til umræðu.

Seinni formannafundurinn var haldinn 7. febrúar 2024. Þangað mættu Rannveig Traustadóttir, prófessor emeritus, sem ræddi orðræðu í málefnum fatlaðs fólks og Margrét Steinarsdóttir, framkvæmdastýra Mannréttindaskrifstofu Íslands, sem ræddi lögfestingu samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Málefnahópar

Innan ÖBÍ starfa málefnahópar sem fjalla um aðgengismál, atvinnu- og menntamál, heilbrigðismál, húsnæðismál, kjaramál og málefni barna.

Málefnahóparnir koma að ritun umsagna ásamt starfsmönnum ÖBÍ. Hóparnir taka einnig þátt í hinum ýmsu samvinnuverkefnum, sem sjá má í skýrslum hópanna. Samanlagt héldu hóparnir fjögur málþing á starfsárinu.

Hreyfingar

Starfsemi UngÖBÍ, ungliðahreyfingar ÖBÍ, hefur eflst mjög á árinu. Gerðar voru breytingar á fyrirkomulagi starfsins í lok ársins 2023 með það að markmiði að styrkja réttindabaráttu ungs fatlaðs fólks og áhrif þess innan ÖBÍ. Þessar breytingar hafa skilað sér í aukinni virkni, sýnileika og öflugri baráttu.

Kvennahreyfing ÖBÍ hefur verið lögð niður í samráði við stýrihóp hreyfingarinnar. Í stað hennar var kjörinn jafnréttisfulltrúi í framkvæmdaráði sem fylgja skal eftir jafnréttisáherslum ÖBÍ réttindasamtaka og stuðla að því að jafnréttismál séu sjálfsagður þáttur í starfi samtakanna. Jafnréttisfulltrúi hefur það hlutverk að standa vörð um kynja- og jafnréttissjónarmið innan ÖBÍ og hefur aðgang að starfsmanni jafnréttismála á skrifstofu samtakanna.

Stefnuþing

Stefnuþing var haldið á fjarfundi 30. apríl 2024. Lögum samkvæmt skal halda stefnuþing annað hvert ár til að móta stefnu og áherslur í sameiginlegum hagsmunamálum. Til umræðu var annars vegar lögformleg breyting á nafni bandalagsins og hins vegar mögulegar breytingar á formi aðildar að ÖBÍ.

Alls voru 94% þingmanna fylgjandi því að breyta nafni bandalagsins formlega í ÖBÍ réttindasamtök. Meirihluti var einnig fyrir því að skoða breytingar á aðildarformi, annað hvort fyrir ný félög sem sækja um aðild eða bæði ný og núverandi aðildarfélög.

Fræðsla

Í fræðslustefnu ÖBÍ réttindasamtaka sem sett var haustið 2021 segir meðal annars: „ÖBÍ stendur fyrir fræðslu og þjálfun fyrir aðildarfélögin, einnig fyrir eigin stjórn, nefndir og starfsfólk. Jafnframt vinnur ÖBÍ með háskóla- og rannsóknasamfélaginu að því að skapa og auka þekkingu á réttinda- og hagsmunamálum fatlaðs fólks.“ Markmiðið með stefnunni er að styrkja starf ÖBÍ og styðja við aðildarfélögin og mikilvæga starfsemi þeirra í þágu fatlaðs fólks.

Námsstefna ÖBÍ var haldin í nóvember 2023. Markmiðið með stefnunni er að stilla saman strengi og undirbúa fólk, í innra starfi bandalagsins sem og starfsfólk, undir vetrarstarfið. Þátttakendur fengu meðal annars kynningu á stefnu, skipulagi og rekstri ÖBÍ, samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, hlutverki stjórnarfólks, nýjum vef ÖBÍ, siðareglum og EKKO viðbragðsáætlun bandalagsins. Þá var fjallað um jákvæða sálfræði í teymisvinnu og menningu á vinnustöðum.

Í fræðsluröð ÖBÍ fyrir aðildarfélög var boðið upp á eftirfarandi námskeið á starfsárinu:

» Fjárlögin krufin – Rýnt í fjárlög, leiðbeint um umsagnagerð og hagsmunagæslu

»Verkefnastjórnun – Fjallað um verkefnastjórnun frá mismunandi sjónarhornum

» Árangursrík sjálfboðaliðastjórnun  – Kynning á 10 þáttum árangursríkrar sjálfboðaliðastjórnunar

» Greinaskrif sem vopn í baráttunni – Farið yfir þætti sem snúa að greinaskrifum til að auðvelda þátttakendum að skrifa áhrifaríkar greinar

» Framkoma og ræðumennska – Farið yfir mikilvæga þætti sem varða framkomu og ræðumennsku og hvernig miðla má þekkingu, hugmyndum og sjónarmiðum á áhrifamikinn, skemmtilegan og trúverðugan hátt.

ÖBÍ réttindasamtök og KVAN buðu svo ungu félagsfólki í aðildarfélögum ÖBÍ á námskeiðið „Vertu þú“ í upphafi árs. Námskeiðið var sniðið fyrir þau sem vilja styrkja sig í einkalífi, skóla, á vinnumarkaði eða annars staðar.

Aðgengishópur

Starf aðgengishópsins var víðfeðmt á árinu. Sem fyrr hefur mikil áhersla verið lögð á að fatlað fólk hafi aðgang að mannvirkjum. Formaður og starfsmaður hópsins eru í starfshópi um endurskoðun byggingarreglugerðar.

Hópurinnn hefur látið til sín taka varðandi sorphirðu og sérstaklega að gott aðgengi sé að djúpgámum innan lóða, en löggjöf og reglum um svokallaðar hringrásarlausnir er ábótavant.

Hópurinn hóf samstarf í vor við Brynju leigufélag um að útbúa leiðbeiningar um fyrirmyndaríbúðir fyrir leigufélög og verktaka. Leiðbeiningunum er ætlað að útskýra hvernig best er að haga skipulagi íbúða svo að þær henti fötluðu fólki.

Myndavélaeftirlit með bílastæðum verður æ algengara og með því verður erfiðara að halda utan um réttindi stæðiskortshafa sem hafa rétt á að leggja frítt í öll gjaldskyld bílastæði. Rekstraraðilar hafa reynt að mótmæla þeirri túlkun á umferðarlögunum, en hópurinn hefur leitað til ýmissa aðila til staðfestingar á henni. Í svari iðnaðarráðherra við fyrirspurn á Alþingi á dögunum kom skýrt fram að sá réttur ætti jafnt við um bílastæði í rekstri opinberra- og einkaaðila.

Tvö ný umferðarmerki fyrir bílastæði hreyfihamlaðra voru tekin inn í reglugerð um umferðarmerki í vor, en um er að ræða merki sem hópurinn átti veg og vanda af. Annað merkið lét hópurinn hanna og teikna og hitt er merki af erlendum uppruna. Hvorugt umferðarmerkið er að finna í löggjöf annarra landa.

Hópurinn stóð, ásamt Blindrafélaginu, fyrir kynningu á NaviLens kerfinu í Mannréttindahúsinu í vor. Um er að ræða rötunarkerfi sem hjálpar blindu og sjónskertu fólki að komast leiðar sinnar.

Málefnahópurinn fékk styrk frá menningar- og viðskiptaráðuneytinu til að greina og kynna lausnir fyrir fatlað fólk innan ramma nýrrar Máltækniáætlunar. Hópurinn gerði samning við Sjá ehf. og hélt fundi með breiðum hópi fatlaðs fólks og tækniþróunaraðilunum. Skýrsla er væntanleg en þegar er hafin vinna við ýmis verkefni til að einfalda fötluðu fólki að nota tæknina.

Stafrænn verkefnastjóri var ráðinn til starfa hjá ÖBÍ í vor og hefur unnið með hópnum. Opinber starfshópur um aðgengi fatlaðs fólks að stafrænni þjónustu lauk störfum í vor og var ráðherra afhent minnisblað sem byggði að stórum hluta á áherslum frá ÖBÍ og Landssamtökunum Þroskahjálp. Höfuðáhersla er lögð á tæknilegar lausnir til að auðvelda aðgengi þorra þess fatlaðs fólks sem í dag getur ekki skráð sig inn á rafrænum skilríkjum. Enn fremur er bent á mikilvægi þess að innleiða bæði tilskipun ESB um aðgengi að opinberum heimasíðum og öppum og WCAG staðalinn.

Hópurinn hélt 12 fundi á tímabilinu ágúst 2023 – júní 2024. Fjölmargir fundir hafa verið haldnir með haghöfum, ályktanir verið samdar, umsagnir verið gerðar við frumvörp og reglugerðir, greinaskrif og minnisblöð samin um stöðu mála.

• Formaður, Bergur Þorri Benjamínsson
• Starfsmaður, Stefán Vilbergsson

Atvinnu – og menntahópur

Starfsemi málefnahóps um atvinnu og menntamál var öflug veturinn 2023-2024. Hópurinn hélt málþing í samstarfi við kjarahópinn á Nauthóli, 30. janúar undir yfirskriftinni „Ertu ekki farin að vinna?! Málþing um verðleikasamfélag“. Málþingið var mjög vel sótt og var mikill fjöldi sem fylgdist með á streymi. Í tengslum við málþingið fór formaður hópsins í viðtal í morgunútvarpi RÚV og ræddi um atvinnumál fatlaðs fólks.

Í kjölfar málþingsins var tekið sex blaðsíðna viðtal um málefnið sem birtist í tímaritinu Vikunni sem fékk töluverða dreifingu á samfélagsmiðlum. Formaður hópsins skrifaði greinar um atvinnu- og menntamál í samvinnu við hópinn sem birtust í „Skoðun“ á visir.is.

Hópurinn samdi ályktun með málefnahópi um kjaramál. Einnig fór mikil vinna í það að fara yfir stöðu menntamála og aðgengi nemenda að stuðningsúrræðum og fengum við marga góða gesti á fundi hópsins til að ræða þau mál.

Hópurinn kom því í farveg að fulltrúar frá Landssambandi stúdenta tóku að sér að vinna með ÖBÍ að því að uppfæra upplýsingar á síðunni Réttinda Ronja, enda hefur margt breyst í aðgengismálum hjá háskólunum síðan vefsíðan fór í loftið árið 2020 og koma henni í nútímalegri búning.

Formaður hópsins er í samstarfshópi á vegum félags- og vinnumálaráðuneytisins

um endurskoðun framhaldsfræðslukerfisins og endurskoðun laga um framhaldsfræðslu nr. 27/2010. Fundir varðandi þá vinnu voru fjölmargir og tengjast þeir beint vinnu málefnahópsins.

Samstarfsverkefni ÖBÍ með VIRK gengur vel en það miðar að því að aðstoða ungt háskólamenntað fatlað fólk að finna starf við hæfi.

Formaður átti tvo fundi með aðstoðarmanni félags- og vinnumarkaðsráðherra til að koma á framfæri sjónarmiðum hópsins varðandi þarfir fólks með skerta starfsgetu við gerð frumvarps um endurskoðun á örorkulífeyriskerfi almannatrygginga.

Mikil framþróun hefur verið í málaflokknum bæði hvað varðar mennta- og atvinnumál síðustu

misseri og er það skoðun hópsins að margt hafa áunnist. Aðgengi í skólum er betra og auðsóttara virðist vera að sækja þau úrræði sem eru í boði. Miklar breytingar hafa orðið á viðhorfum varðandi atvinnuþátttöku fatlaðs fólks og skilningur á því að fatlað fólk er með margvíslegan bakgrunn og getu hefur aukist. Mikilvægt er að halda áfram öflugu starfi í þessum mikilvæga málaflokki.

Hópurinn hélt fundi á tveggja vikna fresti og voru fundirnir um það bil 15 talsins þennan vetur. Boðið var upp á bæði stað- og fjarfundamöguleika.

• Formaður, Hrönn Stefánsdóttir
• Starfsmaður, Sunna Elvira Þorkelsdóttir

Barnamálahópur

Barnamálahópurinn ræddi ýmis frumvörp tengd málefnum barna og skrifaði starfsmaður ásamt meðlimum hópsins í einhverjum tilvikum umsagnir við mál tengd málefnum hópsins sem voru til umsagnar á Alþingi og/eða í samráðsgátt stjórnvalda.

Hópurinn hlaut þriggja milljóna króna styrk frá barna- og menntamálaráðuneytinu til að vinna gegn fordómum í garð fatlaðra barna, útbúa fræðsluefni og halda hugmyndafund ungs fólks á árinu 2024. Hópurinn hóf vinnu og undirbúning fræðsluefnis fyrir börn á grunnskólaaldri. Hugmyndin er að koma inn fötlunarfræðslu, en á þessum báðum hugmyndafundum sem haldnir hafa verið á vegum hópsins hafa þátttakendur nefnt að þeim þykir skorta fræðslu í skólakerfinu um fatlanir almennt.

Hópurinn fékk til sín heimsókn frá skátunum sem kynntu fyrir okkur skátastarfið Guluhlíð sem er frístundaheimili fyrir fötluð börn. Einnig fékk hópurinn Valdimar Gunnarsson í heimsókn sem er verkefnastjóri yfir samstarfsverkefninu „Allir með“. Verkefnið „Allir með“ er samstarfsverkefni ÍSÍ, UMFÍ og ÍF og er liður í að ná markmiðum 30. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks og er styrkt af félags- og vinnumálaráðuneytinu, heilbrigðisráðuneytinu og mennta- og barnamálaráðuneytinu.

Hluti hópsins fundaði með velferðarsviði Reykjavíkurborgar vegna breyttra reglna þeirra um stuðningsfjölskyldur sem bitnaði á fjölskyldum fatlaðra barna.

Hópurinn stóð fyrir sameiginlegu málþingi með heilbrigðishópi þann 5. mars vegna þeirra löngu biðlista sem til staðar eru í heilbrigðiskerfinu og var þátttaka og umræður mjög góð.

Frá því í september 2023 hefur hópurinn haldið 17 fundi og þess á milli funduðu formaður og starfsmaður hópsins.

• Formaður, Sif Hauksdóttir
• Starfsmaður, Andrea Valgeirsdóttir

Heilbrigðishópur

Heilbrigðishópurinn stóð fyrir tveimur viðburðum á starfsárinu. Í samstarfi við barnamálahóp var málþing haldið í byrjun mars 2024, sem bar heitið „Getur barnið þitt beðið lengur?“, þar sem fjallað var um biðlista barna í heilbrigðisþjónustu. Málþingið var vel sótt og mynduðust góðar og mikilvægar umræður um slæma stöðu barna í bið eftir þjónustu og þær afleiðingar sem hljótast af skorti á snemmtækri íhlutun.

Í byrjun maí var haldinn hádegisfundur um aðgengi fatlaðs fólks að hjálpartækjum með yfirskriftinni „Má ég taka þátt… í lífinu?“ Hópurinn hefur lengi þrýst á endurskoðun hjálpartækjahugtaksins í takt við samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks og var málþingið tilraun til að setja þessa hugmyndafræðilegu nálgun á dagskrá. Málþingið var einstaklega vel sótt og margir fylgdust með á streymi. Ráðherra tók virkan þátt á fundinum og nefndi mikilvægi heildstæðrar hjálpartækjastefnu, sem ÖBÍ hefur lagt áherslu á.

Hópurinn átti þrjá fundi með ráðherra og starfsmönnum ráðuneytisins á tímabilinu. Á fundunum var meðal annars rætt um biðlista eftir greiningu, aðgengi að sálfræðiþjónustu, aðgengi að hjálpartækjum, menntun heyrnarfræðinga og málefni heilaskaðaðra. Á síðasta fundi, í upphafi sumars, var lögð sérstök áhersla á aðgengi að heyrnartækjum ásamt kostnaði og þjónustu við heyrnarskerta, en nú hefur tekið til starfa hópur innan heilbrigðisráðuneytis sem skoðar þau mál sérstaklega. Í tengslum við það vann hópurinn ásamt hagfræðingi ÖBÍ minnisblað um stöðu innan málaflokksins, sem er í miklum ólestri og stenst engan veginn samanburð við nágrannalönd.

Hópurinn á einnig reglulega fundi með Sjúkratryggingum Íslands og voru þeir tveir á tímabilinu. Á fundunum var rætt um aðgengi að hjálpartækjum og um mögulegar breytingar á greiðsluþátttökukerfinu.

Á tímabilinu var tekin ákvörðun í stjórn ÖBÍ um samstarf við verkalýðshreyfinguna varðandi ójöfnuð innan heilbrigðiskerfisins. Hópurinn tekur þátt í starfinu sem felst meðal annars í málþingi á haustdögum 2024.

Hópurinn hefur tekið þátt í ráðstefnum og málþingum meðal annars um stafræna þróun innan heilbrigðiskerfisins og um geðheilbrigðismál.

Málefnahópurinn hélt 10 fundi á tímabilinu auk nokkurra vinnufunda, skrifaði greinar sem birtar voru í fjölmiðlum, umsagnir við þingsályktunartillögur, stefnur, frumvörp og reglugerðir.

• Formaður, Vilhjálmur Hjálmarsson
• Starfsmaður, Rósa María Hjörvar

Húsnæðishópur

Sumarið og haustið 2023 vann húsnæðishópur ÖBÍ að skýrslunni „Húsnæðismál fatlaðs fólks“. Skýrslan var viðamikil og unnin meðal annars upp úr rannsókn sem Félagsvísindastofnun gerði fyrir hópinn á stöðu fatlaðs fólks á húsnæðismarkaði auk ýmissa annarra gagna. Skýrslan var kynnt á málþingi Velferðarvaktarinnar „Tjaldað til einnar nætur“ þann 9. nóvember 2023, sem fjallaði um stöðu tekjulægri hópa á húsnæðismarkaðnum. Þar fengu innviðaráðherra, staðgengill félags- og vinnumarkaðsráðherra og formaður Sambands Íslenskra sveitarfélaga skýrsluna afhenta. Í kjölfarið hafði RÚV samband og sagði frá skýrslunni í hádegisfréttatíma. Formaður og starfsmaður hópsins fóru í viðtal við Rauða borðið á Samstöðinni þar sem skýrslan var rædd nánar.

Í febrúar 2024 var haldinn fundur með Hagstofu Íslands vegna gagnaöflunar en húsnæðishópurinn hefur þrýst á stofnanir samfélagsins um að mæla stöðu fatlaðs fólks á húsnæðismarkaði sérstaklega og nákvæmar en gert hefur verið, sem er eitt af því sem ÖBÍ hefur lengi kallað eftir. Mikið hefur áunnist í þeim efnum á þessu ári og gerði Tryggingastofnun ríkisins stóra könnun í samvinnu við ÖBÍ. Þær spurningar sem snéru að húsnæðismálum fatlaðs fólks studdu niðurstöður skýrslunnar.

Haldin var önnur kynning á skýrslu hópsins „Húsnæðismál fatlaðs fólks“ á velferðarkaffi Reykjavíkurborgar þann 10. maí 2024. Þar mætti starfsfólk velferðarsviðs borgarinnar auk borgarfulltrúa og var formaður Sambands Íslenskra sveitarfélaga fundarstjóri. Starfsmenn borgarinnar lýstu mikilli ánægju með skýrsluna sem ítarlega upplýsingaveitu um stöðu fatlaðs fólks.

Á vordögum þann 29. maí var haldinn morgunverðarfundur „Réttarstaða fatlaðs fólks á leigumarkaði gagnvart heilsuspillandi húsnæði“. Á fundinn var fulltrúum frá Félagsbústöðum, leigufélögum svo sem Brynju leigufélagi, Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS), innviðaráðuneytinu, auk annarra stofnana sem málið varðar, sérstaklega boðið. Markmið fundarins var að skapa umræðu um stöðuna eins og hún blasir við í dag, greina réttarstöðu og leita lausna. Húsnæðishópurinn telur mikilvægt að halda samtalinu áfram, vinna að lausnum í samstarfi við hagaðila og stuðla að vitundarvakningu og bættum verkferlum í þágu heilnæms húsnæðis. Fundurinn heppnaðist vel og ætlar HMS vinna að fræðsluefni um málið í samvinnu við húsnæðishópinn.

Þá vann starfshópur í heilbrigðisráðuneytinu að málum er varða ungt fólk á hjúkrunarheimilum en hópurinn var stofnaður í kjölfar málþings húsnæðishóps ÖBÍ undir yfirskriftinni „Ungt fólk á endastöð“ sem haldið var í mars 2022. ÖBÍ átti einn fulltrúa í starfshópnum og skilaði inn séráliti í lokaskýrslu starfshópsins. Húsnæðishópurinn mun fylgjast grannt með þeirri vinnu sem er framundan og beita sér áfram fyrir því að mannréttindi, búsetufrelsi og sjálfstætt líf fatlaðs fólks sé tryggt hringinn í kringum landið.

Málefnahópur um húsnæðismál hélt 17 fundi á tímabilinu september 2023 – júní 2024 og stóð fyrir fimm skoðanagreinum á visir.is. Formaður hópsins mætti í tvö útvarpsviðtöl á tímabilinu, þar af eitt með starfsmanni hópsins.

• Formaður, María Pétursdóttir
• Starfsmaður, Kjartan Þór Ingason

Kjarahópur

Tvö stærstu verkefni kjarahópsins á tímabilinu voru annars vegar að koma á framfæri athugasemdum og ábendingum um frumvarp félags- og vinnumarkaðsráðherra um breytingar á örorkulífeyriskerfi almannatrygginga á kynningarfundum og í umsögnum og hins vegar skipulagning málþings sem haldið var 30. janúar 2024.

Kjarahópurinn stóð fyrir málþingi 30. janúar 2024 undir yfirskriftinni: „Ertu ekki farin að vinna?!“ í samstarfi við málefnahóp um atvinnu- og menntamál. Fjölmargir voru með erindi, þar á meðal fyrrum formaður hópsins og tveir núverandi meðlimir.

Kjarahópurinn tók þátt í undirbúningi fyrir þátttöku ÖBÍ í 1. maí göngunni. Yfirskrift forgönguborðans árið 2024 var „Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk“. Auk þess var gengið með nokkurra tugi kröfuspjalda með mismunandi slagorðum. Mjög góð mæting var í hópi þeirra sem gengu fyrir ÖBÍ og mikil ánægja með hvernig til tókst.

Einnig fór hópurinn yfir skýrslu forsætisráðherra „Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður“, lagði fram ábendingar sem afhentar voru skýrsluhöfundum og fundaði hópurinn með einum skýrsluhöfunda.

Meðlimir í kjarahópnum hafa vakið athygli á málefnunum með greinaskrifum í fjölmiðlum og á netmiðlum. Kjarahópurinn ályktaði 7. maí þar sem mótmælt var harðlega þeim sparnaði sem stjórnvöld hygðust ná með frestun gildistöku breytts örorkulífeyriskerfis, í stað þess að nýta fjármagnið til að leiðrétta kjör fatlaðs fólks.

Kjarahópurinn ræddi á fundum sínum ýmis frumvörp tengd kjaramálum sem voru til umsagnar á Alþingi, þar á meðal fjárlagafrumvarp 2024, fjármálaáætlun fyrir árin 2025-2029 og þingsályktun um framkvæmdaáætlun í málefnum fatlaðs fólks.

Hópurinn vann nokkrar fyrirspurnir um kjaramál öryrkja og fékk þingmenn til að leggja þær fyrir á Alþingi. Gallup var fengið til að framkvæma könnun þar sem tvær spurningar frá fyrra ári voru endurteknar, og niðurstöður kynntar í grein.

Í desember 2023 kynnti Varða rannsóknasetur vinnumarkaðarins niðurstöður könnunar á stöðu fatlaðs fólk. Kjarahópurinn kom að undirbúningi könnunarinnar ásamt því að koma niðurstöðum hennar á framfæri meðal annars með minnisblaði til alþingismanna um helstu niðurstöður.

Frá því í september 2023 hefur hópurinn haldið 17 fundi og staðið fyrir einu málþingi.

• Starfandi formaður, Geirdís Hanna Kristjánsdóttir
• Starfsmaður, Sigríður Hanna Ingólfsdóttir

UngÖBÍ

Á starfsárinu tóku gildi breytingar á skipulagi ungliðahreyfingarinnar með því markmiði að valdefla raddir ungs fólks til áhrifa innan ÖBÍ og þar með baráttu ÖBÍ í hagsmunamálum þess. Í dag starfar UngÖBÍ í samræmi við flest viðmið og verklagsreglur málefnahópa ÖBÍ.

Námskeiðið „Vertu þú“ var haldið í janúar 2024 í samstarfi við KVAN. Námskeiðið var sniðið fyrir einstaklinga á aldrinum 20-35 ára úr aðildarfélögum ÖBÍ. Þátttakendum var kennt að setja sér skýra framtíðarsýn og markmið bæði fyrir sjálf sig og sitt vinnustaðateymi auk aðferða til að þróa betri samskiptafærni.

Þann 1. mars 2024 var „Þjóðfundur ungs fólks um inngildingu, aðgengi og jafnrétti“ haldinn en viðburðurinn var samstarfsverkefni UngÖBÍ, Landssambands ungmennafélaga og Landssamtaka íslenskra stúdenta. Markmið fundarins var að valdefla ungt fólks til áhrifa, byggja brýr milli einstaklinga með fjölbreyttan bakgrunn og leita lausna við samfélagslegum hindrunum. Í ár var kastljósinu beint að inngildingu ungs fatlaðs fólks og fengu fundargestir að hlýða á fjölbreytt erindi um þær hindranir sem ungt fatlað fólk mætir í samfélaginu. Sextíu og sjö einstaklingar sóttu fundinn og tóku virkan þátt í starfinu þar sem þau deildu eigin reynslu og lærðu af reynslu annarra ungmenna. Þjóðfundurinn vakti athygli fjölmiðla og í kjölfarið var formanni UngÖBÍ auk varaformanni Landssambands ungmennafélaga boðið í útvarpsviðtal hjá RÚV.

Borgarbókasafnið og UngÖBÍ stóðu fyrir opnu rými og opnum hljóðnema í Grófinni undir yfirskriftinni „Furðuverk eða fyrirmyndir?“ Markmið verkefnisins var að skoða birtingarmynd fatlaðs fólks í dægurmenningu auk áhrifa birtingarmyndanna á upplifun og viðhorf í garð fatlaðs fólks. Verkefninu bárust áhugaverðar ábendingar með dæmum úr kvikmyndum, þáttaröðum, tónlist og bókum auk þess sem lífleg umræða fór fram. Verkefnið vakti athygli fjölmiðla og starfsmaður UngÖBÍ mætti í útvarpsviðtal hjá RÚV um efni viðburðarins.

UngÖBÍ hélt sex fundi á tímabilinu janúar 2024 – júní 2024 og stóð fyrir þremur viðburðum. Formaður hópsins fór í eitt útvarpsviðtal og skrifaði blaðagrein auk þess sem starfsmaður hópsins fór í eitt útvarpsviðtal.

• Formaður, Eiður Welding
• Starfsmaður, Kjartan Þór Ingason

Fyrirtæki ÖBÍ

ÖBÍ getur verið afar stolt af fyrirtækjum sínum sem hvert er í fararbroddi á sínu sviði.

Hringsjá náms- og starfsendurhæfing er fyrirmynd annarra mennta- og starfsendurhæfingarstofnana. Aðdáunarvert er að fylgjast með þeim sem þar fá inni og útskrifast til frekara náms eða í atvinnu, hóp af fólki sem áður hefur skort sjálfstraust en hefur núna trú á getu sinni og virði.

Fyrirtækið Örtækni er dæmi um inngildandi vinnustað í fararbroddi þar sem starfa saman á jafningjagrundvelli fatlað fólk og ófatlað. Til gamans má nefna að Örtækni hefur getið af sér þekkt fyrirtæki eins og Marel. Örtækni er vaxandi fyrirtæki sem gaman verður að fylgjast með í framtíðinni.

Brynja leigufélag veitir fólki húsnæðisöryggi sem býr öllu jafna fjárhagslega höllustum fæti samfélagsins og er einnig mjög jaðarsett. Húsnæðisöryggi sem er jafnframt kjarabót fyrir þennan hóp.

Ákveðin tímamót hafa orðið í sögu Brynju þar sem Brynja á orðið um 1000 íbúðir, sem gefa einstaklingum og fjölskyldum tækifæri til betra lífs. Um er að ræða merkileg tímamót þar sem Brynja hefur nú og í gegnum tíðina sýnt gífurlega mikla samfélagslega ábyrgð og gott fordæmi.

TMF tölvumiðstöð veitir ómetanlega ráðgjöf og fræðslu og styrkir þannig mjög þann hóp sem til þeirra leitar. Hið sama má svo sannarlega segja um Fjölmennt, sem veitir fötluðu fólki ráðgjöf og heldur úti símenntun.

Hvert þessara fyrirtækja styður við menntun, atvinnu og húsnæði sem hvert fyrir sig er stór þáttur í lífi hvers einstaklings. Starf ÖBÍ byggist á því að sem flest kaupi lottó en ÖBÍ er einn af þremur eigendum Íslenskrar getspár. Lottóinu er stýrt af mikilli festu, ábyrgð og framsýni sem hefur aukið veg þess ár frá ári og skilað eigendum góðum tekjum. Lottóið gerir ÖBÍ kleift að byggja upp öfluga starfsemi og hagsmunabaráttu, styðja við aðildarfélög sín og fyrirtæki sem og margs konar verkefni, samfélaginu til heilla.

Aðalfundur 2023 í myndum