Stjórn Öryrkjabandalags Íslands samþykkti samhljóða á stjórnarfundi í gær 11. september að fela lögmanni sínum að hefja innheimtuaðgerðir gegn Tryggingastofnun ríkisins/íslenska ríkinu, vegna bótaflokksins sérstök framfærsluuppbót. Í þessu felst að lögmanni ÖBÍ er heimilt að beita þeim innheimtuaðgerðum sem nauðsynlegar eru til árangurs, þ.m.t. að höfða mál fyrir dómstólum ef þörf krefur.
Haustið 2008 setti þáverandi félagsmálaráðherra reglugerð um nýjan bótaflokk, sérstaka framfærsluuppbót, sem festur var í lög frá Alþingi árið 2009. Uppbótin náði frá upphafi jafnt til örorkulífeyrisþega og ellilífeyrisþega. Uppbótin skerðist um „krónu á móti krónu“ sem gerir það að verkum að aðrar tekjur lífeyrisþegans gagnast honum ekki sem viðbót. Með lögum frá Alþingi sem tóku gildi 1. janúar 2017 var þessi bótaflokkur felldur niður hjá ellilífeyrisþegum og upphæð hans færð inn í bótaflokk sem heitir ellilífeyrir. Með því var „krónu á móti krónu“ skerðingin afnumin hjá ellilífeyrisþegum. Örorkulífeyrisþegar voru aftur á móti skildir eftir og fengu ekki þá ívilnun sem fólst í lögunum.
„Króna á móti krónu“ skerðingin var upphaflega eins hjá báðum hópum. Við setningu laganna sem tóku gildi 1. janúar 2017, var ekki rökstutt hvers vegna löggjafinn taldi málefnalegt og sanngjarnt að öryrkjar fengju ekki þá réttarbót sem fólst í lögunum. Við setningu laganna var ekki byggt á því að aldraðir væru verr settir en öryrkjar né aðrar málefnalegar ástæður settar fram sem réttlættu að skerða áfram bætur örorkulífeyrisþega. Í rökstuðningi við frumvarpið sem varð að lögum sagði meðal annars að ætlunin væri að styrkja möguleika ellilífeyrisþega til þess að auka tekjur sínar. Engin rök voru færð fyrir því að neita örorkulífeyrisþegum um sömu tækifæri.
Í þessu er fólgin mismunun. Frá 1. janúar 2017 hafa örorkulífeyrisþegar orðið af umtalsverðum fjármunum þegar litið er til sambærilegra hópa. Hjá mörgum þeirra getur skerðingin numið um 60.000 kr. á mánuði eða meira.
Hér er hallað á verulega stóran hóp en upp undir sjö þúsund einstaklingar eru skertir um „krónu á móti krónu“ vegna atvinnutekna, lífeyrissjóðstekna eða fjármagnstekna.
Ætla má að ríkissjóður taki með þessum hætti til sín tæplega fjóra milljarða króna á ári úr vösum öryrkja. Stjórn ÖBÍ minnir á að allt launafólk er skyldugt til að borga í lífeyrissjóð. Því má spyrja hvort hér sé um að ræða beina eignaupptöku í mörgum tilvikum.
Ef til dómsmáls kemur mun reyna á Stjórnarskrá Íslands og alþjóðasáttmála sem Ísland er aðili að, meðal annars samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Áhugavert verður að sjá hvort dómstólar veita samningnum það vægi sem honum er ætlað að hafa sem grunnur að réttindum fatlaðs fólks.
Stjórn Öryrkjabandalags Íslands skorar á Alþingi að bregðast strax við og setja sérstaka framfærsluuppbót inn í bótaflokkinn tekjutryggingu og leiðrétta þá mismunun sem örorkulífeyrisþegar hafa orðið fyrir frá 1. janúar 2017.
Það yrði mikilvægt skref stjórnvalda til að sýna almenningi í landinu að þau vilji vinna að því að útrýma fátækt í samfélaginu. Slík viðleitni yrði jákvæð fyrir lífskjarabaráttu fjölda fólks og til þess fallið að leggja grunn að trausti.
